کتاب سایه ملخ

داستان جنگ یکی از بحث‌برانگیزترین گونه‌های ادبی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده است. جدای از چندین دوره منسوب به این شیوه بیان داستانی و آنچه آثار بر جای مانده و منتسب به این نثر از خود و نویسندگان‌شان شهادت می‌دهند، این ادبیات از منظر صاحبان اثر و نیز نوع نگاه و مراوده نویسندگانش همواره محل بحث و نقد بوده است. از جریان‌های که اصرار بر بیان رشادت‌ها و ایثا داستان جنگ یکی از بحث‌برانگیزترین گونه‌های ادبی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده است. جدای از چندین دوره منسوب به این شیوه بیان داستانی و آنچه آثار بر جای مانده و منتسب به این نثر از خود و نویسندگان‌شان شهادت می‌دهند، این ادبیات از منظر صاحبان اثر و نیز نوع نگاه و مراوده نویسندگانش همواره محل بحث و نقد بوده است. از جریان‌های که اصرار بر بیان رشادت‌ها و ایثارگری صرف در جنگ دارند تا جریان‌هایی که سعی کرده‌اند تا جنگ و سیاهی آن را فارغ از اینکه متجاوز کیست و چه کسی تحت تجاوز در آن قرار گرفته بازگو کنند و نفس آن را به هر شکل تقبیح کنند تا دست آخر جریان‌هایی که نوعی رئالیسم بی‌مهابا برای روایت از جنگ را پسندیده و انتخاب کرده‌اند.محمدرضا بایرامی و داستان‌های جنگی او را اما به طور مشخص در هیچ کدام از این دسته‌ها نمی‌توان قرار داد. او بدون شک نویسنده‌ای است که تمامی این تقسیم‌بندی را از سرگذرانده و در تمامی حال و هوای آنها قلم زده است.رمان «سایه ملخ» در زمره یکی از موفق‌ترین تلاش‌های محمدرضا بایرامی برای خلق رمان نوجوان و در مختصات جنگ است. او برای خلق این اثر به مانند بسیاری از آثار داستانی خود به روستا می‌رود؛ به جایی که مختصات زیستی آن را به خوبی می‌شناسد و قهرمانش را نوجوانی چوپان انتخاب می‌کند که به خاطر کم‌سو شدن چشم‌های پدر خود به تنهایی به مراقبت از گوسفندان مشغول است. داستان در ادامه با تمثیل هجوم ملخ‌ها به محصولات زراعی روستا ادامه و پس از آن ماجرای مفقود شدن گوسفندان روستاییان و کشف دزدیده شدن آنها توسط نیروهای عراقی آماده شده در مرزهای دو کشور برای حمله به ایران به اوج می‌رسد و درست در همینجاست که قهرمان نوجوان او و داستانش به ناگاه رشد کرده و خود را در صحنه‌ای تازه و نادیده از زندگی می‌بییند.بایرامی در «سایه ملخ» تلاش بسیاری کرده است تا هم به مختصات بومی و روستایی‌نویسی در ادبیات داستانی ایران وفادار باشد و اسلوبی تازه و دست اول برای آن ترسیم کند و هم با افزودن نگاه خود به جنگ در این کتاب، نخستین جوانه‌های شکل‌گیری نویسنده‌ای که صاحب اندیشه و دیدگاه قابل تامل در مواجهه با چنین پدیده‌هایی است را به نمایش بکشد.جدای از این مسئله شخصیت پردازی‌های استادانه این کتاب را می‌توان یکی از موفق‌ترین نمونه‌های این مهم در تاریخ ادبیات داستانی جنگ در ایران برشمرد.