کتاب نظریه های روز جامعه شناسی

کتاب « نظریه های روز جامعه شناسی: (از ایزنشتات تا پسامدرن ها)» نوشته دیرک کسلر، تلاشی است برای ترسیم چهره‌ی متنوع و متکثر جامعه‌شناسی معاصر، در امتداد گذار آن از نظریه‌های کلاسیک به دوران پیچیده و چندصدای پسامدرن. این کتاب یک فهرست از نام‌ها و مکاتب و به نوعی نقشه‌برداری تحلیلی از جریان‌هایی‌ست که در نیمه دوم قرن بیستم و آغاز قرن بیست‌و‌یکم تفکر جامعه‌شناختی را شکل داده‌اند.
کسـلر، که خود از جامعه‌شناسان برجسته آلمانی محسوب می‌شود، کتاب را با پرداختن به مهم‌ترین نظریه‌پردازانی آغاز می‌کند که پس از جنگ جهانی دوم در شکل‌دهی به جامعه‌شناسی مدرن نقش داشته‌اند. او با شموئل آیزنشتات آغاز می‌کند؛ جامعه‌شناسی که با طرح مفهوم «مدرنیته‌های چندگانه» تلاش کرد نگاه اروپامحور به مدرنیته را به چالش بکشد. در این نگاه، مدرنیته تنها یک مسیر تاریخی نیست که از غرب آغاز شده باشد، بلکه تجربه‌ای متکثر است که در بسترهای فرهنگی و تاریخی گوناگون، شکل‌هایی متفاوت به خود می‌گیرد. در ادامه، کسلر به سراغ مفسران نویی چون نیکلاس لومان، یورگن هابرماس و پیر بوردیو می‌رود. در بررسی نظریه نظام‌های لومان، تمرکز بر پیچیدگی‌های خودارجاعی سیستم‌های اجتماعی است؛ جایی که جامعه نه از طریق کنش‌های فردی، بلکه از طریق بازتولید ارتباطات تعریف می‌شود. در تضاد با این نگاه، هابرماس بر قابلیت عقلانیت ارتباطی برای بازسازی پروژه روشنگری تأکید دارد و بر نقش گفت‌وگوی آزاد و بی‌فشار در تحقق جامعه‌ای دموکراتیک پافشاری می‌کند. بوردیو نیز از زاویه‌ای دیگر به ساختارهای قدرت می‌نگرد و با مفاهیمی چون میدان، سرمایه و منش تلاش دارد تا رابطه میان ساختارهای عینی و ذهنیت کنشگران را توضیح دهد. کتاب در فصل‌های میانی خود به نظریه‌پردازانی می‌پردازد که به‌نوعی در حاشیه‌ی مسیرهای اصلی قرار داشته‌اند، اما در دهه‌های اخیر تأثیر خود را بر گفتمان جامعه‌شناسی برجای گذاشته‌اند؛ از جمله زیگمونت باومن با تحلیل وضعیت سیال مدرنیته، آنتونی گیدنز با ایده بازاندیشی در نظم اجتماعی، و اولریش بک با مفهوم جامعه‌ی ریسکی. در بخش پایانی، کسلر به سراغ نظریه‌های پسامدرن می‌رود. در اینجا، با ژان بودریار، میشل فوکو و ژان فرانسوا لیوتار مواجه می‌شویم. این متفکران، پرسش‌های اساسی درباره روایت‌های کلان، قدرت، دانش و بازنمایی را پیش می‌کشند. در این دیدگاه، جامعه‌شناسی دیگر نمی‌تواند مدعی فهم جامع از واقعیت باشد، زیرا خود واقعیت، در وضعیت پسامدرن، تکه‌تکه و چندلایه شده است. فصل های کتاب نیز با نام آن ها ترتیب یافته است که عبارت اند از: ساموئل ایزنشتات، زیگمونت باومن، آلن تورن، میشل فوکو، توماس لاکمن، ژان بودریار، ایمانوئل والرشتاین، «جامعه شناسی تاریخی نوین» (چارلز تیلی، تدا اسکاچپول، مایکل مان)، هارتموت اسر، ریچارد سنت، اولریش بک، «تحلیل جامعه شناختی شبکه» (مارک گرانووتر، رونالد برت، هریسون وایت)، «نونهادگرایی جامعه شناختی» (جان میر، فرانک دابین)، و «نظریه پردازان پسامدرن جامعه شناسی فرانسه» (کالج جامعه شناسی، ادگار مورن، میشل مافزولی، برونو لاتور).
کتاب «نظریه های روز جامعه شناسی» بیش از آن‌که پاسخ‌گو باشد، پرسش‌برانگیز است. خواننده را به تماشای سیر تحولات فکری‌ای می‌برد که از قطعیت به‌سوی نسبیت، از ساختار به کنش، و از نظم به آشوب حرکت کرده‌اند.