کتاب مهندسی اجتماعی

مهندسی اجتماعی در رهیافت جامعه‌شناختی کوششی علمی برای تحلیل سیستماتیک فاکت‌های اجتماعی و تهیه طرح و نقشه‌ای سنجیده جهت بهبود جامعه فعلی و آینده و کنترل مشکلات اجتماعی در زندگانی انسانی‌ـ اجتماعی است. این حوزه در اوایل دهه چهل و پنجاه میلادی در کنار برنامه‌ریزی‌های کالبدی و شهرسازی رواج یافت؛ زیرا مشخص شد پدیده‌های انسانی‌ـ اجتماعی پیچیده‌تر از پدیده‌های طبیعی‌ـ فیزیکی بوده و بدون شناخت عناصر متعدد زندگی اجتماعی نمی‌توان مسائل و معضلات جامعه را به درستی شناسایی کرد و به فهم و ارزیابی روابط پیچیده مشکلات اجتماعی به صرف برقراری روابط ریاضی پرداخت؛ بلکه حتی لازم است مدلی به وجود آورد که تمام متغیرهای اجتماعی و غیراجتماعی را در آن گنجاند. برنامه‌ریزی اجتماعی از حیث تکمیل مهندسی اجتماعی برای شناخت جلوگیری از مشکلات اجتماعی حال و آینده و تهیه طرح و نقشه بهبود جامعه فردا با برنامه‌ریزی و اجرای نقشه‌های دقیق و منطقی مطرح شد. 

کتاب مهندسی اجتماعی به مهندسی اجتماعی از منظر جامعه‌شناسی می‌پردازد. بسیاری از جامعه‌شناسان از اواخر قرن بیستم به بعد دست به آسیب‌شناسی رشته‌شان زدند و از وضعیت موجود جامعه‌شناسی انتقادات جدی کردند. برنامه درمانی نیز برای بهبود جامعه‌شناسی شامل ایجاد شاخه مهندسی در جامعه‌شناسی بود. مشکل بنیادین جامعه‌شناسی از این نگره ریشه در انفصال نظریه و پژوهش و عمل داشت که مانع می‌شد جامعه‌شناسی یک علم انباشتی شود و اگر جامعه‌شناسی نتواند علم انباشتی شود، نمی‌تواند هیچ تأثیر واقعی بر جهان اجتماعی داشته باشد. مهندسی اجتماعی که جوهر وجودی‌اش عبارت است از عمل جامعه‌شناختی یا کنش‌ورزی ملهم از نظریه جامعه‌شناختی، بهترین رویکرد برای ایجاد تفاوت در عالم واقع و جهان اجتماعی است. رویکرد مهندسی در جامعه‌شناسی وابسته است به توسعه نظریه‌های روشن‌تر و دقیق‌تر، آزمون یا راستی‌آزمایی‌های چنین نظریه‌هایی و تمایل عمل‌کنندگان به استفاده از ایده‌های نظری به هنگام بررسی مشکلات مشتریان یا کارفرمایانشان. به این ترتیب مهندسی اجتماعی می‌تواند ارتباط متقابل نظریه و تحقیق را ناگزیر سازد و این دو را به یکدیگر و به کنش پیوند زند. پس امیدوارانه‌ترین راه برای ادغام مجدد نظریه با تحقیق در جامعه‌شناسی، کنش است و بهترین راه برای استفاده از کنش جامعه‌شناختی، اتخاذ رویکرد مهندسی اجتماعی توسط جامعه‌شناسان می‌نماید.

ضرروت آگاهی به مسائل اجتماعی و شناخت آسیب‌ها زمینه‌ساز توجه جامعه به مهندسی اجتماعی جهت ارزیابی نابسامانی و تلاش برای حل معضلات اجتماعی است. مهندسی اجتماعی فرایند علمی در راستای شناخت هنجارها و ناهنجاری‌های اجتماعی و جمع‌آوری اطلاعات مستند و اقدامات مثبت و کارآمد در راستای ساماندهی و کاهش آسیب اجتماعی است.